Құран аудармалары

Жалпы мәлімет

Құран аудармалары

Жалпы мәлімет: Құранның алғашқы аудармасы Қарахан мемлекеті тұсында жасалды. Бұл аударма жолма-жол аударма деп те аталады. Құранның араб тіліндегі мәтінінің астына сөзбе-сөз аудармасы жазылады. Ғалымдар алғашқы Құран аудармасының ХІ ғасыр мен ХІІ ғасыр аралығында жасалуы мүмкін деген пікірде.

Қараханидтер дәуірінде жасалған деп тұспалданған Құран аудармасының төрт нұсқасы табылып отыр.

Бірінші нұсқа - Ыстамбұлдағы Түрік ислам шығармалары мұражайында №73 тіркеулі. Аудармашының аты-жөні мен уақыты жазылмаған. Мұхаммед ибн әл-Хаж Девлетшах Ширази тарапынан 1333-1334 жылдары көшірілген.

Екінші нұсқа – Англияның Манчестер қаласындағы Джон Райландс кітапханасында сақтаулы. Бірінші нұсқаға қарағанда көнелеу. Түрікше аудармамен қатар парсыша аудармасы да орын алады. 

Үшінші нұсқа – Өзбекстан Ғылымдар Академиясының кітапханасында №2008 тіркеулі. Бұл нұсқада да түрікше мен қатар парсыша аударма да бар.

Төртіншісі – Ыстамбұлдағы Сүлеймание кітапханасыдағы Хекимоглу Али Паша топтамасынан табылған аударма.  

Ғылыми әдебиет

Әдебиет:

Togan Z.V. The Earliest of the Qur’an into Turkish// ITED, IV-1-4, İstanbul, 1964.

İnan A. Kuran’ı Kerimin Türkçe Tercümeleri üzerinde Bir İnceleme. – Ankara, 1961.

Eckmann J. Doğu Türkçesinde bir Kur’an Çevirisi// TDAY Belleten, Ankara, 1968. – S.51-69.

Eckmann J. Eastern Turkic Translations of the Koran// Studia Turcica. – Budapest, 1971. – S.149-159

Eckmann J. Middle Turkic Glosses of the Rylands Interlinear Koran Translation. – Budapest, 1976.

F.Köprülü. Türk Edebiyatı Tarihi. – İstanbul, 1986.

Мәтін

Түрік ислам шығармалары мұражайында №73 тіркеулі нұсқадағы «Фатиха» сүресі аудармасының транскрипциясы:

Sūrātū’l-fātiha

[1v/1] 1. törütgәn siz bir uğan iḏi atı birlә bağırsaq qamug tınlığqa rūzi berigli mü‘minlәri yarlıqağan.

2. (2) şükr ü sipās ögdi taŋrıqa ajunluğlarnı ägtülägän iḏi.

3. rūzi berigli (3) yarlıqağlı.

4. әrklig saqış yanut küniniŋ.

5. seni birlәp saŋa tapınur miz. [2r/1] yana sendin ök yāri tilәnür miz.

6. yolçılağıl bizni köni yolqa