«Чойр» тасмүсін бәдізіндегі мәтін

Жалпы мәлімет

 Орхон бойындағы бітіктас ескерткіштері ішінде бәдізге мәтін қашалғанымен ерекшеленеді. Ең ескі дәуіріге де жатқызады.  Бәдізге түрік бітік мәтін қашалған бұдан басқа тағы бір дана ескерткіш  Енисей бойынан табылған Е-37 (Тес) бәдізі.  Қазiргi Моңғолияның Дорноговь  аймағы, Чойр темір жол бекетінен 15 км қашықтықтағы Сансар тауындағы қорғаннан   табылған. Адамның басы бейнеленген бәдіз тас алғаш үлкен қорғаннан табылған екен. Ол қорған жайлы  мәлімет әзірше жоқ. Бәдіз қоңыр гранит тастан жасалынған. Бәдіздің бас тұсы  анық сақталынған, одан  төмеңгі кеуде тұсында 6 жол мәтін  қашалған. Бәдіздің оң жақ қапталында екі таңба салынған. Моңғолия Ұлттық тарих музейінің экспозициясында. 

Ғылыми әдебиет

Малов С.Е. Новые памятники с турецскими рунами // Язык и мышление  ИЯ имени Н.Я.Марра АН СССР. Ленинград, 1936, № VI-VII, С. 251-259.

Orhun  H.N. Eski Turk Yazitlari (Bir baba yaziti) , Istanbul, 1939, T-2. ss. 164-168.

Tryjarski  E.  The Present State of Preservation of Old Turkic Relics in Mongolia and the Need for their Conservation // Ural-Altaische Jahrbucher , 1966, 38, рр. 158-173.

Ринчэн  Б. Монгол нутаг дахь хадны бичээс гэрэлт хөшөөний зүйл. Corpus Scriptorum Mongolorum. Les pessings pictographiques et les insscriptions sur les pochers et sur les en Mongolie. Tomus. XYI, Fasc.I, Улаанбаатар, 1968. 39 –р тал.

Кляшторный С.Г. Руническая надпись из восточеой Гоби  // Studia Turcica, Budapest 1971, pp. 249-258. Кляшторный С.Г. Руническая надпись на каменном извание из Чойрена   // Страны и народы Востока, XXII, Москва,  1980, С. 90-102.

Sertkaya O.F.   Čoyr yaziti , Orkun , Turkce Dergi. Sayi-5, temmuz,1998, s.33-38.

Sertkaya O.F.  Gökturk harfli Čoyr yaziti /www.turan.tc/kalem/   ss.1-11.

Мәтін

"ЧОЙР" БӘДІЗ БІТІГІНІҢ МӘТІНІ

niKrngjNUT

LTUxaglbNUT

aQNGQsrli

aDzNTTzmLRD

yQLGbUCQRimdtibm...UT

yRBinbsing