Уюк-Туран (Е-3) бұғытасы және мәтіні
Жалпы мәлімет
Қазіргі Туран қаласы маңында орнатылған екен. Аржандағы кіші қорғанның құрамдас бөлігі. Қызғылтым сұр құмдақ майда тастан жасалынған. Екі қапталында киік, бұғы, доңыз бейнелерін және таңба-белгілерді оймыштап бейнеленген тастың қарама-қарсы екі бетінде барлығы үш-үштен 6 жол мәтін қашалған. Жарты айшық пен ашамай таңбалар қосылып «бақан» секілді таңба құраған, ол екінші қапталдың төменгі тұсында қашалған. Өлшемі: биіктігі - 2,82 м, ені - 0,19 м, қалыңдығы - 0,41 м. 1943 ж. Данзынұлы ұйымдастыруымен Қызылдағы Тува музейіне әкелінген.
Ғылыми зерттеулер
Алғаш 1887 ж. Фунтиков тапқан. .Ғылыми әдебиет
Radloff W. Die Inschriften vom Ujuk-Tarlak // Die Alttürkischen Inscrihpiften de Mongolei. Dritte Lieferung Die Denkmäler von Koscho-Zaidam, die ubrigen denkmaler des Orchon bechens und denkmaler im flussgebiete des Jenissei. -St.Petersburg, 1895. p. 305-306.
Orhun H.N. Eski Turk Yazitlari , Istanbul, 1939, T-3. ss. 39-42.
Малов С.Е. Енисейская письменности тюрков. -М.-Л., 1952. С.16-20.
Кормушин И.В. Тюркские Енисейские эпитафии. Тексты и исследования. -М., 1997. С. 189-196.
Мәтін
УЮК-ТУРАН (Е-3) ТҮРІК БІТІК МӘТІНІ
|
жол |
Түрiк бiтiк тiлiнде |
|
1. |
Quyïda: qunčuyïm:özde: oγulïm: yïta: esizime: yïta: bökümedim: adïrïldïm: ekinim: qadašïm: yïta: adïrïldïm: |
|
2. |
Altunlig: kešig: belimte: bаndïm: Teŋiri Elim: ke: bökümedim: esizime: yïta: |
|
3. |
Öčеn: Külüg Tirig: ben: Teŋiri Elim: te: jemlig: ben: |
|
4. |
üč jetmiš: yašïmqa: adïrïldïm: Ögük qatun: jerimke: adïrïldïm: |
|
5. |
Teŋiri :Elimke: Qazγaqïm: oγulïm: En Oz: oγulïm:altï biŋ: yuntum: |
|
6. |
aqanïm: Tölberi: qara: budun: Külüg:qadašïm: esizime:еlіšim er: ögüš er: oγulan er: ködügülerim: qïz: kelinlerim: bökümedim |
mTLRD mdmXb aTJ amzs aTJ mLGU adzu mJWUQ aDJUQ
aTJ amzis mdmXb aK mlairyt mTNB atmlab gYaK glNUTL
nb glmj at mla iryt nb gritgluK niCu
mTLRD aKmrj NUTQXg mTLRD aQmYJ YmtajCu
mTNUJ yibiTL mLGU zUn mLGU mQGzQ aKmla iryt
mYDQ gluK NDUB aRQ irblut mNQ
mdmXb mrlnlK ziQ mrlugduK rNLGU rYgu rmsl amzs
Пікір қалдыру