«Ырық бітіг» қолжазба кітабы (Тр-1)
Жалпы мәлімет
Тұрпаннан табылған қолжазба кітап. Мәтін 62 парақ, 124 беттен тұрады. Тұрпан ескерткіштерінің ішіндегі ең көлемді қолжазба туынды болып табылады. Жазба мұра қытай қағазына көне түрк жазумен жазылған. Кітаптың басы мен аяғында қытайша Будда дініне арналған өлең жазылған. Қалған 58 бетте көне түрк бітік жазуымен қағаз бетіне қара қызыл сиямен мәтін жазылған. Қолжазбада түс жору баяндалады.
Кітап парағының биіктігі 13.1 см (5 1/2 дюйм), ені 8.1см (3 1/2 дюйм). Ұлы Британия Лондондағы Ұлттық кітапхананың «Индиана офис»-ында сақтаулы. № 0/с-103 - ОR-8212-/161/нөмірлі.
Ғылыми зерттеулер
Шығыс Түркістан аймағы ежелгі жазба ескерткштерге аса бай өңір. Қағазға жазылған қолжазбалар мен құрылыс қабырғаларында өрнектелген көне түрк бітік жазулары ҚХР-ның Шынжан-Ұйғыр автономиясы, Тұрпан, Дунхуан, Миран өңірлерінен табылған. Бұл ескерткіштер 1902 жылдан бері зерттеліп келеді. А.Ле Кок, М.А.Стейн, В.Томсен, Ж.Р.Хамильтон, Л.Базин, Х.Н.Орхун, С.Е.Малов сияқты ғалымдар зерттеу жүргізген. 1912 ж Ұлыбритания мен Ирландия королдігі Азия қоғамының журналында жарық көрген (J.R.A.S.).
Ғылыми әдебиет
Мәтін
1. Ten Si men yarn keçe altun örgin üze oluruqan meŋileyür men ança biliŋler edgü ol
2. ala atlığ yol Teŋri men yarın kiçe esür men utru eki aylığ kisi oğlın soqusms kisi qorqms qorqma timis qut birgey men timis ança biliŋ edgü ol
3. altun qanatlığ talım qara qus men tanım tüsi taqı tükemezken taluyda yatıpan tapladuqumin tutar men sebdüqumin yiyür men antag küçlüg men ança biliŋler adgü ol.
4. ürüŋ esri toğan qus men çıntan ığaç üza olurupan meŋileyür men ança biliŋler
5. beg er yuntıŋaru barms aq bisi qulunlams altun tuyuğluğ adğırlıq yarağay tebesiŋerü barms ürüŋ ingeni botulams altun budlalığ buğralıq yaragay ebiŋerü kelmis üçünç qunçuy unlanms beglik yarağay tir meŋilig beg ermis aňığ edgü ol
6. adığlı toŋuzlı art üze soqusms ermis adığıŋ qarnı yarılms toŋuzuŋ azığ sınms tir ança biliŋ yablaq ol
7. er terkleyü kelir edgü söz sab elti kelir tir ança biliŋler edgü ol
8. altun baslığ yılan men altun quruğsaqımn qılıçın kesipen özüm yul ntn basımın yul ebintin tir ança biliŋler yablaq ol
9. uluğ eb örtenmis qatŋa tegi qalmaduq büküŋe tegi qodmuq tir ança biliŋler yablaq ol
10. esinegen bars men qamus ara basım antag alp men erdemlig men ança biliŋler
11. sarığ atlığ sabçı yazığ atlığ yalabaç edgü söz sab elti kelir tir ança biliŋ aňığ edgü ol
12. er abqa barms tağda qamılms Teŋiride erklig tir ança biliŋler yabız ol
13. Teŋirilig qurtğa yurta qalms yağlığ qamıç bulupan yalğayu tirilmis ölümde ozms tir ança biliŋler
14. quzğunuğ ığaçqa bams qatığtı ba edgüti ba tir ança biliŋler
15. üze tuman turdı asra toz turdı qus oğı uça aztı kiyik oğlı yügürü aztı kisi oğl yoryu aztı yana Teŋiri qutınta üçünç yılta qop esen tükel körüsmıs qop ögrer sebinür tir ança biliŋler edgü ol.
16. toruq at semriti yirin öpen yügürü barms utru yirde oğr soqusup tutupan minmis yiliŋe qudursuğıŋa tegi yağrıpan qamsayu umatın turur tir ança biliŋ yablaq ol.
17. özlük at öŋ yirde arıp oŋuk turu qalms Teŋri küçiŋe tağ üze yol sub körüpen yis üze yas ot körüpen yoryu barpan sub içipen yas yipen ölümda ozms tir ança biliŋler edgü ol.
18. kerekü içi ne teg ol tügünüki ne teg ol közünüki ne teg körüklüg ol egni neteg edgü ol bağısı ne teg bar ol tir ança biliŋler aňığ edgü ol.
19. aq at qarsısın üç boluğta talulapan ağınqa ötügike ıdms tir qorqma edgüti ötün ayınma edgüti yalbar tir ança biliŋ edgü ol.
20. titir buğra men ürüŋ köpükümin saçar men üze Teŋirike tegir asra yirke kirür tir udığmag udğur yatığlığ turğuru yoryur men antağ küçlüg men ança biliŋlar adgü ol.
21. qari üpgük yıl yarumazqan tedi ödmeŋ körmeŋ ürkittiŋ tir ança biliŋ
22. uzun tonluğ közŋüsn kölke ıçğınms yarın yaŋrayur kiçe keŋrenür tir ança biliŋler muŋluğ ol aňığ yablaq ol.
23. oğlan kekük tezekn bultı çekik etiŋ qutluğ bolzun tir ança biliŋler edgü ol
24. teglük qulun rkek yunta emig tleyür kün ortu yütürük tün ortu qanta negüde bulgay ol tir ança biliŋler yabız ol
25. ek öküzüg bir buqursıqa kölmıs qamsayu umatın turur tir ança biliŋ yablaq ol.
26. taŋ taŋlardı udu yr yarudı udu kün tuğdı qamağ üza yaruk boltı tir ança biliŋ edgü ol.
27. bay er koňı ürküpen barms börike soqusms böri ağzı emisimis esen tükel bolms tir ança biliŋler edgü ol
28. qan olurukan ordu yapms ili turms tört buluŋtaqı edgüsi uyurı tirilipen meŋileyür bedizleyür tir ança biliŋler edgü ol
29. oyma er oğlann kisisin tutuğ urupan osıç oyğalı barms oğlın kisisin utuzmaduq yana toquz on bos qoň utms oğlı yutuzı qop ögirer tir ança biliŋler edgü ol.
30. çığany er oğlı qazğançqa barms yolı yarams ögire sebinü kelir tir ança biliŋler edgü ol.
31. bars kiyik eŋke meŋke barms eŋin meŋin bulms bulupan uyasıŋaru ögire sebinü kelir tir ança biliŋ edgü ol
32. bir tabılqu yüz boltı yüz tabılqu mŋ boltı mŋ tablqu tümen boltı tir ança biliŋler asığı bar edgü ol
33. kidizig subqa suqms taqı ur qatığdı ba tir ança biliŋler yablaq ol
34. qan süke barms yağığ sançms köçürü qonturu kelir özi süsi ögire sebinü ordusıŋaru kelir tir ança biliŋler edgü ol
35. er süke barms yolta atı arms er aquğu qusqa soqusms aquğu qus qanatŋa urupanın qalıyu barpan ögiŋe aqaŋŋa tegürmis ögi aqaŋ ögirer sebinür tir ança biliŋler edgü ol
36. üküs atlığ ögrunçüg yoq qobı atlığ qorqınçıŋ yoq uçruğluğ qutuŋ yoq tr ança biliŋler aňığ yablaq ol.
37. bir qarı öküzüg bilin biçe qumursğa yimis qamsayu umatın turur tir ança biliŋler yablaq ol.
38. qams ara qalms Teŋiri unamduq abınçu qatun bolzun tir ança biliŋler edgü ol.
39. atığığ terterü kisemis qamsayu umatın turur tir ança biliŋler yablaq ol
40. talım urı yarın aça yasıçn yalım qayağ yara urukan yalŋusun yorıyur tir antağ alıp ermis ança biliŋler edgü ol.
41. ürüŋ esri ingek buzağulaçı bolmis ölgey men timıs ürüŋ esri irkek buzağu kelürmis ıduqluq yarağay ülügde ozmis tir ança biliŋ edgü ol
42. uzun tonluğ dsn ayakn qodupan barms yana edgüti saqınms idisımte ayaqımta öŋi qança barır men tir yana kelmis dsn ayaqın esen tükel bulms ögirer sebinür tir ança biliŋler edgü ol
43. toğan ügüz qusı quslayu barms utru talım qara qus qopupan barms tr ança biliŋler yablaq ol
44. toğan qus Teŋiriden qodı tabısğan tipen aqıpmıs toğan qus tırŋaqı suçulunms yana tıtınms toğan qusuŋ tırŋaqı ügüsüpen qalıyu barms tabısğan terisi üŋüsupen yügürü barms antag tir ança biliŋler yabız ol
45. kiyik oğlı men otsuz subsuz qaltı uyın neçük yorıyın tir ança biliŋler yabız ol
46. tebe titigke tüsms basınu yimis özn tlkü yms tr ança blŋler yabak ol
47. er ümeleyü barms Teŋrke soqusms qut qolms qut brms ağılıŋta yılqıŋ bolzun özüŋ uzun bolzun timis ança biliŋler edgü ol
48. qar yol Teŋiri men sınuqıŋın sipir men üzükiŋin ulayur men ilig itmis men edgüsi bolzun tir ança biliŋler
49. bars kiyik eŋleyü meŋleyü barms ortu yirde amğaqa soqusms esri amğa yalım qayaqa ünüp barms ölümte ozms ölümte ozupan ögire sebinü yoryur tir ança biliŋ edgü ol.
50. tığ at qudruqın tügüp tigret yazığ qodı yadırat toquz qat üçerigüŋ topu olğança teritzün tir ança biliŋler yabaq ol
51. talım qara qus men yasıl qaya yaylağım qızıl qaya qıslağım ol tağda turupan meŋileyür men ança biliŋler
52. er bususluğ Teŋiri bulıtlığ boltı ara kün tuğms busanç ara meŋi kelmis tir ança biliŋler edgü ol
53. boz bulıt yord bodun üze yağdı qara bult yorıdı qaınağ üze yağdı tarığ bisdi yas ot ündi yılqıqa kisike edgü boltı tir ança biliŋler edgü ol
54. qul sabı begiŋerü ötünür quzğun sabı Teŋirigerü yalbarur üze Teŋiri esidti asra kisi bilti tir ança bilıŋ edgü ol.
55. alp er oğlı süke barms sü yirinte erklig sabçı töretemis tir ebiŋerü kelser özi atanms ögrünçülüg atı ytglg kelir tir ança biliŋler aňığ edgü
56. ügriŋe qutluğ adğır men yağaq ığaç yaylağım qusluğ ığaç qıslağım anta turupan meŋileyür men tir ança biliŋler edgü ol.
57. qanığı ölmıs köŋeki toŋms qanığı nelük ölgey ol beglig ol köneki nelük toŋğay ol küneske olurur ol ança biliŋ1er bu ırq basınta azaz emgeki bar ekin yana edgü bolur
58. oğlı öginte qaŋnta öbkelepen tezıpen barms yana saqınms kelmıs ögüm ötin alayın qaŋım sabın tŋlayın tip kelmis tir ança biliŋler edgü ol.
59. yılqa tegmisig yıdıtmayın ayqa tegmisig artatmayın edgüsi bolzun tir ança biliŋler edgü ol
60. toquz arlı sığun kiyik men bedüz tiz üze ünüpen möŋreyür men üze Teŋiri esidti asra kisi bilti antağ küçlüg men tir ança biliŋler edgü ol.
61. turnya qus tüsnekiŋe konms tuymatın tuzak(k)a ilinmis uça umatın olurur tir ança biliŋler yabak ol
62. yarğun kiyik men yaylağ tağıma ığıpan yaylayur turur men meŋilig men tir ança biliŋler edgü ol.
63. qanlıq süsi abqa ünmis sağır içre elik kiyik kirmis elığin tutms qara qamağ süsi ögirer tir ança biliŋler edgü ol.
64. kök boymul toğan qus men körüklüg qayaqa qonupan közleyür men yağaqlığ toğraq üze tüsüpen yaylayur men tr ança biliŋler aňığ edgü ol.
65. semiz at ağzı qatığ boltı ds umaz tir ança biliŋler yablaq ol.
66. amtı amraq oğlanım ança biliŋler bu ırq bitig edgü ol ançıp alqu kentü ülügi erklig ol.
67. bars yıl ekinti ay bis yiğırmike taygüntan manıstantaqı kiçığ ditar burua guru esıdiçımiz sig Saŋun Ïtaçıq üçün bitidim.
1. Тенсимін Күні-түні алтын тақ үстінде отырып қуанамын. Сонша біліңдер: игі ол
2. Ала атты жол тәңрімін Күні-түні жүремін. Қарсыда екі атты кісі ұлын кездестірген. Кісі қорыққан. Қорықпа, -деген. Құт бергеймін, - деген. Сонша білің: игі ол.
3. Алтын қанатты жыртқыш қара құспын /бүркітпін/ Ескерген түсі тағы түгесілмеген. Теңізде жатып, кез келгенді тұтармын. Сүйгенімді жермін. Сонша күштімін. Сонша біліңдер: игі ол.
4. Өңі сұр түсті қаршыға құспын. Емен ағаш үстінде отырып қуанамын.Сонша біліңдер!
5. Бег ер жылқысна қара барған. Ақ биесі құлындаған, алтын тұйақты айғыр жарағай /болғай/. Түйесіне қарай барған. Боз інгені боталаған. Алтын мұрындықты бура жарағай /болғай/. Үйіне қарай келген. Үшінші бикеші ұл туған, Бек болғай, - деген. Қуанышты ер болғай. Анық игі ол!
6. Асуда аю, доңыз кездескен екен. Аюдың қарны жарылған, доңыздың азуы сынған, - деген.
7. Сонша білің жаман ол. Ер тез келер игі сөз, хабар жеткізе келер,- деген сонша біліңдер: игі ол.
8. Алтын басты жыланмын, алтын сапты қылышпын кесіп, денем жол сыртында жатты, басыма келсек, үй сыртындағы үйде жатты. Сонша біліңдер: жаман ол.
9. Үлкен үй өртенген. Ешқандай негіз қалмаған, төбесі де, қорасы да қалмаған, - деген. Сонша біліңдер: жаман ол
10. Есінеген барыспын Басым қамыс арасында, сондай алыппын. ермін. Сонша біліңдер
11. Сары атты хабаршы мінсіз атты елші игі сөз, хабар жеткізе келер деген. Анча білің: анық жақсы ол.
12. Ер аңға шықты. Тауда жығылды. Ерік тәңріде, - деген. Сонша біліңдер, жаман ол!
13. Тәңрілік кемпір үйде қалған майлы шөміш жалап, қоректеніп, күн көрген, өлімнен құтылған, - деген, сонша біліңдер: игі ол.
14. Құзғынды ағашқа байлаған, мықты байла! Жақсырақ байла, -деген, сонша біліңдер жаман ол.
15. Көкте тұман тұрды, төменде шаң тұрды, құс баласы ұшты, жолдан адасты, кійік баласы жүгіре жолдан адасты, кісі баласы жүре жолдан тайды. Тәңірі құтымен үшінші жылда есен-аман бір-бірімен көріскен. Көпшілігі шаттанып қуанған, деген. Сонша біліңдер: игі ол.
16. Тұрық /арық/ ат семірді, өз орныңа шауып барған. Сол жерде ұры кездесті, ұстады, ерттеп мінді. Арқасы жауыр болып, жалы азайған ат енді жүрді, -деген. Сонша білің: жаман ол.
17. Өзіндік ат ілкі жерде арып, өңіп жүре алмай, тұрып қалды. Тәңрі күшімен тау үстінен суға жол көріп, жас шөп көріп, жүре барып, су ішіп, өлімнен құтылды дер. Сонша біліңдер: игі ол.
18. Үй ішінде ме ол? Не еткен түтін ол, не еткен әйнек, сол арқылы көруге бола ма? Не еткен көркем. Қанай бауы бар, -дер. Сонша білің: игі ол. Ақ ат
19. Жауын үш әулеттен бөліп, тәубе етуге және өтінуге мәжбүр қылды, -дер. Қорықпа, жақсы өтін, жасқанба, жақсы жалбарын, -дер. Сонша білің: игі ол.
20. Мен жараған бурамын, ақ көбікті шашам жоғарыда көкке жеткен, төменде жерге сіңген, -дер , ұйықтағандарын оятып, жатқандарын тұрғызып жүрермін. Мен сондай күштімін. Сонша білің: игі ол.
21. Қара түнекті жылды жарқыратқан деді кеңес бермең, күтпең, сіз қорқыттыңыз, деді. Сонша білің, игі ол.
22. Ұзын киімді /әйел/ өз айнасын көлге тастады. Ертемен күні бойы күңіреніп жылады, дер сонша білің мұңды ол. Анық жаман ол.
23. Бала көкек құйрығын тапты. Я. құтты келін болсын, дер. Сонша біліңдер: игі ол.
24. Ерке құлын айғыр үйірінен енесін іздеп емгісі келді, түн ортасына дейін кісінеді, түн ортасына дейін ренжіді, қайытсын, дер сонша білің: жаман ол.
25. Екі өгізді бір арбаға қосты, олардың жүруге халі жоқ, -дер. Сонша білің: жаман ол.
26. Таң ата бастады. Күн шықты. Айналаның бәрі жарық болды, -дер. Сонша білің: игі ол.
27. Бай кісілер қорықпады. Бөрімен алысты. Бөрі тісімен тістеді. Сөйтседе қойлар түгел аман болды, -дер. Сонша білің: игі ол.
28. Қан таққа отырып, сарай тұрғызды. Оның елі мықты болды. Айналадағы жақсылары жиналып келіп сүйінші сұрады, қуанды, -дер. Сонша білің: игі ол.
29. Қызыққан жігіт ұлын және әйелін атқа мінгізіп, епті ойыншыны алып, құмар ойынға кірісті. Ұлы мен әйелін ұтқызбады. Өзі және сексен бас қой ұтты. Әйелі оған көп қуанды. Сонша білің: игі ол.
30. Жарлы кісі ұлы еңбек етуге жол ү.рді. Жолы болып, шаттана-қуана келер, -дер. Сонша білің: игі ол.
31. Жолбарыс, киік аулауға шықты. Аңын қолға түсірді, ініне қайтты. Қуана-шаттана келер, -дер. Сонша білің: игі ол.
32. Бір тобылғы жүз болды, жүз тобылғы мың болды, мың тобылғы түмең болды, -дер. Сонша білің, пайдасы бар, игі ол.
33. Киізді суға малды. Тағы ұр, қатайды ма, -дер. Сонша білің, жаман ол.
34. Қан соғысқа аттанды, жауын шанышты. Көшіріп, қондырып келер. Өзі, әскері шаттана-қуанып, өз ордасына келер, -дер. Сонша білің: игі ол.
35. Ер соғысқа аттанды. Жолда аты арыды. Аққуға кездеспеді. Аққұс оны қанатына міндіріп, онымен бірге жолға түсті, ата-анасына жеткізді. Ата-анасы шаттана, қуанады дер, сонша білің, игі ол.
36. Көп аттыдан қуаныш жоқ, атсыздықтан қорқыныш жоқ, үлкен бақыты жоқ, -дер. Сонша білің. Анық жаман ол.
37. Бір қары өгіздің белін майда құмырсқалар қаптапты, оның жүруге әлі жоқ, -дер. Сонша біліңдер жаман ол.
38. Өгіз қамыс арасына келді, тәңірдің кімге хайыры болмаса қуанышты қатын болсын, -дер. Сонша біліңдер игі ол.
39. Атты мықты тұсады, жүруге болмады, -дер. Сонша біліңдер жаман ол.
40. Қорықпас бала найза ұшымен тік жарға кездесіп, жалғыз жүр, -дер. Ол батыр екен, сонша біліңдер: игі ол.
41. Қарала сиыр буаз болды. Мен өлемін, -деді. Ол қарала еркек бұзау туды. Қажеттікке жарады. Өлімнен тірі қалмы, -дер. Сонша білің: игі ол.
42. Ұзын киімді /әйел/ ыдысын, шелектерін қалдырып, жүріп кетті. Ол және көп қайғырды «Ыдыс, шелектерді қалдырың, қайда барамыз», -дер. Және қайтып келді. Ыдыс-шелектерін бүтін қолға алды, шаттана-қуанды, -дер. Сонша біліңдер: игі ол.
43. Жыртқыш өзен құсы жем аулауға барды. Қарсы алдынан бүркіт /қара құс/ кездесті, -дер. Сонша білің: жаман ол.
44. Жыртқыш құс көктен төменге қоян деп ұшты. Жыртқыш құстың тырнақтары бір ашылып, бір жабылды. Қоянның терісі быт-шыт болды. Ұшып кетті, -дер. Сонша біліңдер: жаман ол.
45. Киік баласымын, Отсыз, сусыз қалай күн көрем, қалай жүрем, -дер. Сонша біліңдер: жаман ол.
46. Түйе батпаққа батты, басын жоғалтты. Өзін түлкі жер, -дер. Сонша біліңдер: жаман ол.
47. Ер еңбектеп барды, Тәңріден құт тіледі. Тілегі орындалды. Қораңда жылқың болсын, өзің ұзақ жаса, -деген. Сонша біліңдер: игі ол.
48. Мен қара жол тәңірімін. Сынғандарды бүтіндеймін, үзілгендерді жалғаймын, елін құрағанмын, игілікті болсын, -деген.
49. Жолбарыс пен киік аулауға барған. Орта жолда жыланға кездесіпті. Шұбар жылан тік жарға тырмысып кетті. Жолбарыс өлімнен қорықпады. Өлімнен сақтанып, шаттана-қуанып жүрді, -дер. Сонша біліңдер: игі ол.
50. Қара тұрық /арық/ аттың құйрығын ұстап, төменде жерді жаңғыртар, тоғыз қабат терлікті салып, ат қатты терлесін, -деген. Сонша біліңдер: жаман ол.
51. Мен үйреншікті қара құспын /бүркітпін/, жасыл қайа менің жайлауым, қызыл қайа менің қыстауым. Ол тауда тұрып, қуанамын. Сонша біліңдер: игі ол.
52. Ер жігіт қайғылы болды, аспан бұлтты болды. Солар арасында күн жарқырады. Қайғы орнына қуаныш келер, дер. Сонша біліңдер: игі ол.
53. Боз бұлыт қозғалды. Халық үстіне жаңбыр құйды. Қара бұлыт көшті, жер жүзіне жаубар жауды, егін пісті, шөптер көгерді, аюанаттар мен кісілерге жақсы болды-дер. Сонша біліңдер: игі ол.
54. Күл сөзімен бекке өткізді, құзғын сөзімен көкке жетті, жоғарыда тәңрі есітті, төменде кісілер білді, -дер. Сонша біліңдер: игі ол.
55. Алып ер ұлы әскерге барды. Әскер жерінде ерікті хабаршы сендірді, -дер. «Егер жаршы ойы бітіп қалса да, өзі ер атанады» -дер. Сонша біліңдер: игі ол.
56. Мен үйір үшін күш беретін айғырмын. Жаңғақ ағашын жазда жайладым. Құстар көп ұялар осындай жерде тұрып, қуанамын. Сонша біліңдер: игі ол.
57. Тоғандар құрыды, ыдыстар босады. Тоғандар неге құрысын, күн әсері болып тұрғанда. Біліп қойыңдар бұл тәкпірнама басталғанда, кейбір кедергілер болды, соңы және жақсы болды.
58. Туыстарына өкпелеп ұлы кетіп қалды. Және қайғылы болып, қайтып келді. «Анам сөзін тыңдайын», -дер. Сонша біліңдер: игі ол.
59. Жылға жеткендерін түрлендірмедім, айға жеткендерін бұлдірмедім. Оларға игілік болсын, -дер. Сонша біліңдер: игі ол.
60. Мен «Тоғыз арал бұғымын. Әдемі тізе үстінде тұрып маңраймын. Жоғарыда тәңрі есітті, төменде кісі білді. Соншалықты күштімін. Сонша біліңдер: игі ол.
61. Тырна құс ұясына қонды. Сезбестен тұзаққа ілініп қалды. Ұшуға болмады, отырар, дер. Сонша біліңдер: жаман ол.
62. Иарғун /көл/ киігімін. Жазды өткізген тауда отырып, күнді өткізудемін. Қуанамын, -дер. Сонша біліңдер: игі ол.
63. Қандық әскер аңға шықты, қора ішіне киік кірді, қан киікті қолға түсірді. Бұған бүкіл әскер қуанды, -дер. Сонша біліңдер: игі ол.
64. Мен қолда үйренген лашынмын, сұлу қияға қонып, дүниеге көз салған. Қонып, жаңғақ ағаштарын мекендеп жазды өткіземін, -дер. Сонша біліңдер: анық игі ол.
65. Семіз ат аузы қатты болады, оның иесі ештеңе істемеді, -дер. Сонша біліңдер: жаман ол.
66. Енді сүйікті ұлдарым біліп қойыңдар. Бұл ырқ жазу /тәкпірнама/ игілікті ол.
67. Барыс жыл екінші айдың он бесі күн Тайғунда тұратын тәуекелдігі Буруа-Құры шәкірттері Ісіг Санғун және Ита Чуқ үшін жаздым.
Пікір қалдыру
Талғат13 Ақпан, 2021
Қазақша мəтінің реттік саны дұрыс қойылмаған. Бірнеше мəтін қалып кеткен секілді!.
Нағима.20 Мамыр, 2021
Бұл кітап қай тілде жазылған?Тәнірі деген сөз анық екен.